Popowo

Sołtys:
Roman Weber
Popowo 6
64-400 Międzychód
tel.606 513 828

Popowo*

Niewielka wieś sołecka nad niedużym jeziorkiem, leżąca 7 km na wsch. od M-du w miejscu, gdzie gmina wciska się w gm. Kwilcz.

Nazwa bardzo popularna w Wielkopolsce, pisana zawsze w tym samym brzmieniu, oznacza «własność popa», jak do XVI w. powszechnie nazywano w Polsce księdza katolickiego. Tym bardziej więc poszukiwano w przeszłości Popowa śladów własności duchownej. Dlatego też długo za najstarszą metrykę wsi uchodził dokument z 25.01.1296 r., w którym król Przemysł potwierdzał dominikankom poznańskim posiadanie hereditates Popowo nuncupatur, którą nadał im Jan, scholastyk poznański ze swą bratanicą. Wydawca SHGWP uważa jednak, iż to nadanie dotyczy raczej Popowa Kościelnego w pow. gnieźnieńskim[1]. W tej sytuacji metryką wsi muszą być dokumenty procesowe z 1400 r., gdzie Popowo, ale także jedyny raz – Popowko. Kmieć Paweł wytoczył wtedy proces Dobiesławowi Kwileckiemu o kradzież wołów. Tak więc wieś zaistniała w świadomości potomnych za sprawą kmiecia a nie szlachcica!

Była to jednak własność szlachecka. W 1419 r. wspomniany został Wierzbięta z Popowa, gdy był w sporze z Żydem poznańskim Jakubem o dług. W 1432 r. wystąpił Wojciech Popowski, pełnomocnik sądowy Dobrogosta z Kolna, ale wydawca SHGKP nie odważył się skojarzyć go z synem Wierzbięty.

Od 1462 r. jako dziedzice w Popowie występują bracia niedzielni Maciej i Jakub, także z Białcza. W 1464 r. Jakub Popowski zapisał swej żonie Katarzynie po 100 zł posagu i wiana m.in. na ½ Popowa, w 1470 r. sprzedał z zastrz. prawa odkupu 3½ łana, w tym 1 osiadły, Janowi z Łężec za 40 grzywien, a w 1476 r. sprzedał ½ P. za 150 grzywien braciom Mikołajowi, Samsonowi i Salomonowi z Bobowicka.

Jeszcze tego samego roku, w wyniku działów braterskich ½ Popowa objął Mikołaj, który już w r. 1477 pisał się Popowski. Przed 1489 r. majątek ten przeszedł na jego córki: Małgorzatę i Annę. W 1513 r. sprzedały one ½ Popowa Janowi Wacie Debrzeńskiemu za 130 grzywien. Druga połowa Popowa należała do Doroty Popowskiej, szlachcianki, żony Jakuba, kmiecia w Pamiątkowie, która † przed 1503 r., a jej dzieci Mikołaj, Anna, Barbara sprzedały tę dziedzinę za 150 grzywien Janowi Wacie Gorzyckiemu, synowi Sędziwoja z Gorzycy. Tego samego roku odstąpił on tę połowę za 140 grzywien Janowi Wacie, synowi Wojciecha z Bobowicka. Tak więc w 1513 r., na krótko przed śmiercią zjednoczył on cały majątek. Jego spadkobiercami zostały ponownie obie bratanice, Małgorzata i Anna oraz Łukasz Debrzeński (syn Samsona albo Salomona?). W 1516 r. zapisał on po 300 zł posagu i wiana na swych częściach Popowa i Debrzna (czyli Ławicy).

W 1515/16 r. Małgorzata Górska sprzedała swoją część Popowa Benedyktowi Chwałkowskiemu za 100 zł węg. i 10 grzywien. Był on żonaty z Włodką, córką zm. Samsona Bobowickiego. Chwałkowski odstąpił swoją część Popowa i Debrzna za 125 grzywien Janowi Lipnickiemu. W 1519 r. kupił on za 40 grzywien część Popowa od Katarzyny Przetockiej, żony Sędziwoja Przetockiego (była ona siostrą Włodki Chwałkowskiej).

Z kolei Anna Chocicka swoją część spadku w Popowie i Debrznie po Janie Wacie sprzedała w 1521 r. Piotrowi Kosickiemu z Kosieczyna za 65 grzywien. W 1524 r. Piotr sprzedał swoją część Popowa i Debrzna za 200 grzywien swym rodzonym ciotkom Katarzynie Przetockiej i Włodce Chwałkowskiej. One z kolei odsprzedały je dalej za 300 grzywien Wawrzyńcowi Chrzypskiemu. W 1544 r. część Chrzypskiego w Popowie kupił także Jan Lipnicki.

W 1550 r. P. odziedziczyli synowie Jana – Andrzej i Piotr Lipniccy. Andrzej, wspomniany już w 1536 r. jako duchowny, w 1550 r. proboszcz w Otorowie, w 1552 r. prepozyt w Sierakowie, otrzymał od brata ¼ Popowa. Żoną Piotra († po 1568) była Zofia Wojnowska, która wystąpiła jako płatnik poboru z Popowa w 1577 r. Ich synami byli Stanisław, Jan, Zygmunt i Andrzej. Płatnikiem poboru w latach 1580-85 był Stanisław Lipnicki († po 1619), który w 1585 r. zapisał swej żonie Annie Hakównie, córce Jakuba (z którą miał 3 córki), po 400 zł posagu i wiana na ½ swych części w Popowie należnych mu z działów braterskich. Jednakże już w 1597 r. wszyscy bracia zdecydowali się sprzedać całe Popowo Zofii Przytockiej, córce Jana, wdowie po Wojciechu Chełmskim i powtórnie zamężnej za Andrzejem Adamczewskim z pow. sieradzkiego.

Na tym urywają się publikowane informacje na temat losów Popowa. W końcu XVIII w. właścicielem wsi był Wincenty Prusimski, dziedzic dóbr Gorajskich – jak napisano w SGKP. W 1846 r. należało do sukcesorów Alfonsów, jak odnotowano w Opisie-1846. O tej rodzinie zgoła nic nie wiadomo. Zresztą zapewne już w połowie XIX w. folwark Popowo należał Wincentego Ławickiego z Debrzna, który zmienił n. swej posiadłości na Ławicę. W końcu XIX w. należała ona wraz z Popowem do L. Rutkowskiego. Był to jeden z nielicznych majątków pozostających w rękach polskich. Ławica należała do Rutkowskich jeszcze w latach międzywojennych. Ostatnim z nich był Napoleon Rutkowski (1868-1931), kompozytor.

W l. 1508/09 wiardunki królewskie objęły 7 półłanów w Popowie. W 1553 i 1563 r. pobór podatku przeprowadzono z 2½ łana. W 1564 r. biskupowi należała się dziesięcina z 5 łanów. W 1580 r. pobór od 4 półłanów, 2 zagrodników oraz 50 owiec, które posiadał pasterz. W 1890 r. gmina wiejska obejmowała 249 ha, w 1908 r. – 248,3 ha, razem z folwarkiem – 415,2 ha. W 1905 r. spisano tu 14 gospodarstw.

W 1837 r. było tu  10 dymów, w 1890 r. – 12 domów (w tym 2 w folwarku), w 1905 r. – 11 (2). Ostatnio (1982 r.) – 5. 1837 r. doliczono się tu 97 dusz, w 1871 r. było  131 mieszkańców, w 1885 r. – 123 (w tym 26 w folwarku), w 1905 r. – 110 (22). Dziś mieszka tu jeszcze mniej ludzi:  w 1970 r. – 28, w 1978 r. – 23, w 1988 r. – 20, w 2003 r. – 27. Od najdawniejszych czasów wieś należy do parafii w Kamionnej, co zostało potwierdzone już w 1508 r. W 1896 r. mieszkańcy Popowa wystosowali protest na ręce abp. F. Stablewskiego przeciwko nauce religii po niemiecku. W styczniu  1919 r. wieś znalazła się na linii walk  powstańczych. 

 [1] XVI-wieczna notatka klasztorna zaświadcza, że 200 lub więcej lat do klasztoru należały P. i Rościnno (pow. gnieźnieński), ale zakonnice nie orientowały się w jakich okolicznościach je utraciły.  

oku, w wyniku działów braterskich ½ Popowa objął Mikołaj, który już w r. 1477 pisał się Popowski. Przed 1489 r. majątek ten przeszedł na jego córki: Małgorzatę i Annę. W 1513 r. sprzedały one ½ Popowa Janowi Wacie Debrzeńskiemu za 130 grzywien. Druga połowa Popowa należała do Doroty Popowskiej, szlachcianki, żony Jakuba, kmiecia w Pamiątkowie, która † przed 1503 r., a jej dzieci Mikołaj, Anna, Barbara sprzedały tę dziedzinę za 150 grzywien Janowi Wacie Gorzyckiemu, synowi Sędziwoja z Gorzycy. Tego samego roku odstąpił on tę połowę za 140 grzywien Janowi Wacie, synowi Wojciecha z Bobowicka. Tak więc w 1513 r., na krótko przed śmiercią zjednoczył on cały majątek. Jego spadkobiercami zostały ponownie obie bratanice, Małgorzata i Anna oraz Łukasz Debrzeński (syn Samsona albo Salomona?). W 1516 r. zapisał on po 300 zł posagu i wiana na swych częściach Popowa i Debrzna (czyli Ławicy).

*opracowane na podstawie: "Monografia Międzychodu" Jerzy Zysnarski, lipiec 2005