Głażewo

Sołtys: 
Adam Wojciechowski
Głażewo 26a/2
64 - 426 Łowyń
tel. 604 093 927

PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI GŁAŻEWO NA LATA 2011-2018 

Głażewo*

Wieś sołecka, położona obok skrzyżowania drogi M-d - Łowyń z drogą lokalną do Gralewa, obok nieczynnej linii kolejowej Zbąszyń - M-d, na obszarze otuliny Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Na nawsiu znajduje się nieduży akwen, leżący na wys. 100,8 m n.p.m. Wokół wsi wzniesienia przekraczające 100 m.

Wieś po raz pierwszy wspomniana w 1236 r., gdy jako świadek dokumentu dla Paradyża, znanego jednak z XVII-wiecznej kopii, wystąpił Teodoryk de Glasow. Po raz wtóry wieś pojawiła się w dokumentach dopiero w 1394 r. jako Glaszewa, w 1426 r. – Glaszewo, w 1428 r. – Glaschewo, w 1448 r. – Glazewo; później ujawnił się podział wsi na dużą i małą, dlatego w 1469 r. pisano Glaszewo, ale i Maior Glaszewo, w 1472 r. – Glazewo Maior, w 1475 r. – Glaszewo Maior, alia Minor, w 1509 r. – Minor Glazewo, ale w 1564 r. – już tylko Głazeuo, Glazew, w 1580 r. – Głaszewo, w 1790 r. – Głazew, w 1846 r. – Głozewo. Nazwa wsi pochodzić może od wyrazu głaz. W latach 70/80. XIX w. część dworska (domenalna) wsi otrzymała nową niemiecką nazwę. Już w wykazie z 1890 r. obok Glozewo znalazł się też odsyłacz Glozewo siehe Glaßberg Kgl Dom. Nazwa ta powstała zapewne poprzez fonetyczne skojarzenie i znaczeniowe uwyraźnienie nazwy Glazew na gruncie j. niemieckiego, bowiem trudno szukać genezy w terenie, wszak Glaßberg  to «szklana góra».

Była to niegdyś własność rycerska, w latach 1508-1796 – duchowna, później królewska. Pierwszym znanym właścicielem wsi był wspomniany w 1236 r. Teodoryk z Głażewa. Od 1394 r. z wsi tej pisał się Mikołaj Zatomski, h. Zaremba († po 1430). Właśnie w l. 1394 - 1400 procesował się on skutecznie z Dobiesławem  z  Kwilcza  o Krobielewo i połowę Głażewa.

Kolejnym właścicielem dóbr zatomsko - głażewskich był Andrzej Słomowski, wspomniany tu po raz pierwszy i ostatni w 1448 r. Był rycerz pasowany [strenuus], którego Kozierowski zalicza do Leszczyców. Znany od 1435 r., pisał się ze Słomowa, Szczytna, Nienawiszcz, Zatomia i Głażewa. Jego pierwszą żoną była wspomniana w latach 1422-23 Katarzyna Sierakowska, dziedziczka z Góry. W 1446 r. żoną Andrzeja była Małgorzata. Jego synami byli prawdopodobnie Mikołaj, duchowny, Stanisław i Gierward (wszyscy † przed 1501) oraz Piotr Słomowski, Głażewski, z Dormowa, Zatomski († przed 1483) i Jan Słomowski, z Głażewa, Zatomski († po 1500), którzy podzielili się wsią, przy czym większa część [G. Maior] należała do Piotra, a następnie jego syna Andrzeja, natomiast mniejsza [G. Minor] – do Jana i jego syna, też Andrzeja. Przed śmiercią Piotra wieś przeżywała trudności, bowiem w latach 1475-78 Zarówno G. Maior, jak i G. Minor znalazły się w wykazie zaległości podatkowych. W 1472 r. Piotr oddał bratu oba Zatomia w zamian za Dormowo i Głażewo, a w 1475 r. zapisał kościołowi w Łężcach 1 grzywnę czynszu rocznego na Głażewie z zastrzeżeniem prawa wykupu za 12 grzywien. O ten czynsz pozwani zostali w 1483 r. synowie zm. już Piotra – Andrzej i Piotr oraz ich stryj Jan. Jeszcze w 1510 r. pleban i witrycy kościoła Łężcach pozywali Andrzeja o zaległy od 20 lat czynsz, a pozwany zaprzeczył, że taki zapis istniał.

W latach 1483-1513 występują kuzyni stryjeczni o imieniu Andrzej i Piotr Głażewscy, których genealodzy nie potrafią do końca zidentyfikować. W 1500 r. Andrzej, syn Jana, zeznał, że ojciec zaspokoił jego roszczenia do dóbr ojcowskich i macierzystych m. in. w Glazewie. Andrzej Głażewski, syn Piotra, wystąpił tu na pewno już 1483 r., później w 1487 r., a w 1491 r. procesował się z altarystą w Trzcielu zapewne o zapis swego ojca. W l. 1496-1501 kilkakrotnie sprzedawał młyn, który wykupił ostatecznie w 1508 r. W tymże roku zrealizował wszystkie zastawy, ciążące na Głażewie i Dormowie. Właśnie w 1508 r. Andrzej i Piotr, synowie Jana, bracia dziedziczni z Zatomia, sprzedali swemu bratu stryjecznemu Andrzejowi Głażewskiemu swe części w Głażewie i zobowiązali się bronić go od roszczeń innych osób.

Również w 1508 r. Andrzej Głażewski, syn Piotra, oddał wsie Dormowo i Głażewo biskupowi poznańskiemu w zamian za wieś Białężyn k. Murowanej Gośliny, a król Zygmunt nadał obu wsiom immunitet. Jednakże jeszcze w latach 1509-10 występuje Andrzej Głażewski, syn Jana?, dziedzic Głażewa, a dokładniej Minor G. W 1509 r. spłacił wraz z kanonikami poznańskimi altarystę z Wronek, a w 1510 r. procesował się z plebanem w Łężcach. Nie wiadomo kiedy i w jakich okolicznościach biskup przejął resztę wsi.

Odtąd jednak Głażewo należało do klucza pszczewskiego dóbr biskupich, co zostało potwierdzone w 1564 r. W 1796 r. dobra duchowne w Wielkopolsce zostały skonfiskowane przez króla Prus, ale Głażewo nie dzieliło losu pszczewskich dóbr zamkowych. W 1846 r. podlegało one domenie rządowej w Kolnie, a w latach 70/90. XIX w. stanowiło wręcz samodzielną domenę królewską [Königliche Domaine], zaś SGKP określa nawet po staropolsku królewszczyzną.

Folwark w Głażewie wspomniany został w 1472 r. Spalony przez Szwedów podczas „Potopu”, odbudowany został pod koniec XVII w. i w 1739 r. obejmował 13 łanów 23 morgi i 208 prętów ziemi. W 1754 r. folwark oddany został chłopom za czynsz. W I połowie XIX w. folwark musiał zostać odtworzony i zaistniał pod niem. nazwą Glasberg. Znajdował się on 0,5 km na pd.-wsch. od wsi, przy drodze do Lewic. W 1871 r. posiadłość ta obejmowała 1556 mórg (397,2 ha), w 1890 r. – 400 ha, w 1908 r. – 399,4 ha. W latach 1871-85 folwark składał się z 4 domów mieszkalnych, w 1905 r. – 6.

Sama wieś, staropolska owalnica, ma metrykę co najmniej XIII-wieczną. Przez wieki pozostawała jednak niedużą osadą dworską. W 1508 r. płacono wiardunki wojenne z 4 półłanów i 1 kwarty, w 1509 r. – pobór podatków objął 5 półłanów, w 1563 r. – 7 łanów, karczmę, i kowala., w 1580 r. – 7 łanów, 9 zagrodników, 2 komorników, kowala oraz 2 karczmy. Z kolei w inwentarzu dochodów biskupich z 1564 r. policzono 13½ łana, w tym 1 opustoszały. W 1664 r. – 9 łanów, w 1691 r. – 15, w 1710 r. – 9, w 1729 r. – 25, w 1793 r. – 22. W 1890 r. cała gmina wiejska obejmowała 1416 ha, z częścią dworską łącznie ponad 1800 ha. W 1563 r. było tu co najmniej 7 kmieci (chłopów), w 1564 r. – 12 kmieci i 4 zagrodników, w 1580 r. – 7 kmieci, 9 zagrodników i 2 komorników, w 1603-07 – 14 kmieci, w 1790 r. – osiadłość gospodarzy kmieci 16, zagrodników 11, w 1905 r. spisano tu 105 gospodarstw domowych.

W 1564 r. wieś była oczynszowana. Z każdego łana osiadłego płacono po 1 grzywnie czynszu, 2 kapłony i 30 jaj, od łana opustoszałego – 1 grzywnę, jeśli jest wynajęty; 4 zagrodników dawało po kogucie i 15 jaj. Ogółem wieś dawała 13 grzywien 24 gr., 4 koguty, 25 kapłonów, 6 ½ kopy jaj, a także owies wiecny i koguty. Wg rewizji z 1732 r. chłopi znów odrabiali pańszczyznę. Wprawdzie w 1754 r. nastąpiło ponowne oczynszowanie wsi, ale w 1793 r. mieszkańcy Głażewa znowu świadczyli obowiązki pańszczyźniane na folwarku w Pszczewie.

W 1837 r. wieś liczyła 38 dymów, w 1885 r. – 55 domów, w 1905 r. – 62. W 1945 r. zniszczonych zostało 6 budynków mieszkalnych i gospodarczych. W 1982 r. było tu 68 domów, czyli niewiele więcej niż na pocz. stulecia. Spis z 1837 r. wykazał tu 363 dusze, w 1885 r. mieszkało już 515 osób, w 1905 r. – 567. Spis z 1970 r. podaje 448 mieszkańców, w 1978 r. – 392, a w 1988 r.  – znowu 440. W 2003 r. mieszkało tu nawet 445 osób.

W 1871 r. we dworze było 36 ewangelików i 43 katolików, w 1885 r. – 26 i 56, w 1905 r. – 43 i 75. Jak przystało na dawną posiadłość biskupią, w całym wsi protestanci stanowili w 1885 r. tylko 10,7% mieszkańców, ale w 1905 r. już 18,1%. Wszyscy ewangelicy byli Niemcami, natomiast 395 kat. określiło się Polakami (69,6% mieszkańców). Wieś zawsze była w jurysdykcji biskupów poznańskich. Parafia znajdowała się w Kamionnej, co jest potwierdzone od 1508 r. W lustracji z 1790 r. stwierdzono wprawdzie, iż Głażewo leży w parafii per se mila od Pszczewa, co zapewne jest pomyłką, gdyż nigdy nie było tu kościoła, nawet filialnego. Protestanci należeli do parafii w M-dzie. W końcu XIX w. dzieci katolickie i protestanckie uczyły się jednak na miejscu. W latach 70. była tu siedziba Zbiorczej Szkoły Gminnej w Łowyniu, a potem Szkoła Podstawowa, wspomniana jeszcze w 1992 r. Obecnie jest tu tylko przedszkole. W końcu XIX w. istniała tu biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych.

Kowal we wsi wspominany od 1563 r. Karczma powstała przed 1563 r., w 1564 r. były już dwie karczmy, każda dawała po 24 gr. W 1580 r. każda karczma miała po pół łana. Z kolei w 1664 r. odnotowano, iż karczmarz nie dawno osadzony na pół śladu roli [pół łana]. Powinien dawać czynszu florenów 1/6, piwo pańskie szynkować...  W 1564 r. wspomniano bór przy wsi, drewna musiał być dostatek, skoro sąsiedzi dawali owies w zamian za uschłe drzewa. Na przełomie XVI/XVII w. ktoś dopisał, że boru nie ma, bo odszedł podobno do sąmsiadów.   Na pocz. XX w. przysiółkiem gminy była cegielnia. Składała się ona z 1 domu i 4 mieszk. Stacja kolejowa na linii Zbąszyń-M-d zbudowana została w 1908 r. 0,5 km na wsch. od wsi. W 1912 r. poczta dla wsi znajdowała się w Gorzyniu, ale w majątku Glasberg funkcjonował punkt pocztowy.

*opracowane na podstawie: "Monografia Międzychodu" Jerzy Zysnarski, lipiec 2005