Drzewce

Sołtys:
Irena Kubicka
Drzewce 14
64-400 Międzychód
tel. 095 748 1581

Drzewce*

Wieś sołecka leżąca 6 km na pn.-zach. od M-du, na zach. od drogi do Drezdenka, w lasach Puszczy Noteckiej. W skład sołectwa wchodzi też osada leśna Żmijowiec.

Założone w 1724 r. olędry przyswoiły sobie zapewne jakąś nazwę terenową, stąd Drzewce Olędry. Na gruncie języka niem. używano jednak w XVIII w. zniekształconej formy: 1761 r. – Triffzen, 1777 r. – Triffzehner Holländer. Język polski okazała się jednak silniejszy, stąd w 1846 r. – Drzewce Olędry, w SGKP – Drzewiec, niem. Driewcen. Używano również pisowni Driewzen.

Kolonia założona została przez Unrugów z M-du na miejscu lasu i zarośli i posiada charakterystyczną dla osadnictwa olęderskiego rozproszoną zabudowę. Przywilej założycielski wydany został 2.02.1724 r. Zawierał on unikalny zapis o zakazie łowienia ryb podczas tarła. W 1812 r. gmina Drzewce została zobowiązana w ciągu 24 godzin dostarczyć 70 cetnarów i 70 funtów mięsa przeciągającym wojskom napoleońskim. Ponieważ nie mogła się z tego wywiązać, zobowiązanie to przejął żydowski handlarz Mendel z Sierakowa, którego dłużnikami mieszkańcy pozostawali przez wiele lat.

W 1885 r. gmina obejmowała 321 ha, w 1908 r. – 309,6 ha. W 1905 r. spisano tu 48 gospodarstw domowych. Jak zanotowano w jednym z powojennych przewodników, wieś rozrzucona na terenie lasów i nieużytków, w przeciwieństwie do Sowiej Góry nie wyludniła się i liczy ok. 20 gospodarstw.

Nowo założona kolonia liczyła od początku 22 dymy, w 1837 r. było tu już 31 dymów, w 1871 r. – 35 domy, w 1885 r. – 37, 1905 r. – 33, a 1982 r. – 32, czyli pod względem zabudowy niewiele się tu przez wieki zmieniło. W 1837 r. mieszkało tu 269 osób, w 1871 r. – 278, w 1885 r. – 256, w 1905 r. – 179; po ostatniej wojnie ludność nadal spadała, w 1970 r. spisano tu – 151 mieszkańców, w 1978 r. – 102, w 1988 r. – ledwie 99. W 2003 r. mieszkało tu już tylko 76 osób. Jak pisał superintendent Radtke w 1900 r., Unrugowie [Unruhowie] aż do połowy XVIII w. niestrudzenie wspierają imigrację poprzez udzielanie Niemcom różnorakich przywilejów. Pobożnym holenderskim ludziom np. sprzedano zupełnie tanio ziemię w Drzewcach. Przed 1920 r. mieszkali tu wyłącznie Niemcy, w zdecydowanej większości protestanci. W 1871 r. było tu ledwie 2 kat., w l. 1885-1905 r. – 3. Szkoła założona została ok. 1724 r. Mimo to w 1871 r. mieszkało tu 39 analfabetów.

Już w XIX w. z wsią związana była dawna leśniczówka, obecnie osada leśna Żmijowiec, położona 2 km na pn.-zach. od wsi Drzewce, w pobliżu przedwojennej granicy Polski Niem. n. Schlangenlug widnieje już na mapie z 1834 r., dosłownie «żmijowe kłamstwo», choć w rzeczywistości to zapewne słowiańsko - germańska hybryda, gdzie lug być zniekształconym łęgiem. Na aktualizowanej w 1934 r. mapie niem. sąsiednie zabudowania Straży Granicznej oznaczono jako Smijowiec, błąd w transkrypcji lub ślad dawnej onomastyki? Choć już w latach 40. i późniejszych wykazach używano n. Żmijowiec, usankcjonowano ją dopiero zarządzeniem Ministra - Szefa URM z 11.12.1996 r. Do tej pory obowiązywała forma urzędowa Żmijowice. Jako leśniczówka znana od XIX w. W 1834 r. – podleśnictwo [U.F.]. Po 1920 r. kilkaset metrów na pn.-wsch. od niej wzniesiono budynek Straży Granicznej, w którym po wojnie zamieszkiwali robotnicy leśni. Sama leśniczówka już w 1982 r. określana była jako dawna, zaś WUNM z 1980 r. klasyfikował ją jako osada. I taką pozostaje do dziś. W 1885 r. mieszkało tu 5 osób, w 1905 r. – 9. Obecnie (2003 r.) – aż 24.

Na bezludnych terenach między leśniczówką a drogą M-d - Drezdenko, w kwietniu i maju 1941 r., hitlerowcy dokonali masowej eksterminacji więźniów, zwożonych transportem samochodowym z nieustalonych miejscowości. Ocenia się, że zginęło 350-450 osób, które pochowano w 6 mogiłach o wymiarach 3 x 6 m. Dla zatarcia śladów zbrodni w końcu marca 1944 r. (wg innej wersji – w lipcu) grupa więźniów pod nadzorem gestapowców rozkopała mogiły, spaliła zwłoki, a popioły wrzuciła do Warty. Palenie zwłok trwało 2 tygodnie. Nikt z tego komanda nie przeżył. Po wojnie pozostałe szczątki ofiar zebrano do urny, a 18.01.1959 r. miejsce kaźni upamiętniono pomnikowym głazem.

*opracowane na podstawie: "Monografia Międzychodu" Jerzy Zysnarski, lipiec 2005